ΜΟΥΣΙΚΟΙ ΦΘΟΓΓΟΙ ΤΗΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ

ΠΑ: Ὁ πρῶτος μουσικός φθόγγος ἐκ τοῦ συνόλου τῶν ἑπτά, τούς ὁποίους χρησιμοποιεῖ τό νεώτερο μουσικογραφικό σύστη -μα τῆς βυζαντινῆς μουσικῆς ἀπό τήν ἐποχή κατά τήν ὁποία καθιερώθηκε (1814) ὑπό τῶν τριῶν διδασκάλων Χρυσάνθου, Γρηγορίου καί Χουρμουζίου τό νέο γραφικό μουσικό σύστημα καί ἀντικαταστάθηκαν οἱ ἕως τότε πολυσύλλαβοι φθόγγοι (ἄννανες, νεανές κ.λ.π.) μέ τούς μονοσύλλαβους αὐτούς, πού ἐλήφθησαν ἀπό τά ἑπτά πρῶτα γράμματα τοῦ ἑλληνικοῦ ἀλφάβητου, κατ' ἀναλογίαν πρός τούς μονοσύλλαβους φθόγ γους τῆς ἀρχαίας ἐλληνικῆς μουσικῆς (τε, τα, τη, τω), τῆς εὐρω παϊκῆς (ντο, ρε, μι, φα ), τῆς ἰνδικῆς ( σα, σι, γκα, μα ) κ.λ.π.

ΒΟΥ : Ὁ δεύτερος μουσικός φθόγγος τοῦ νεωτέρου μουσικογρα φικοῦ συστήματος τῆς βυζαντινῆς μουσικῆς. Ἀντιστοιχεῖ στήν ἀρχαία ἑλληνική μουσική πρός τόν φθόγγο τα τῆς ὑπάτης μέσων ἤ τῆς νήτης διεζευγμένων ( ὁ ὀξύς ), στήν παλαιά βυζα ντινή μουσική κατά μέν τό διατονικό γένος, τό ἐναρμόνιο καί τό χρωματικό τοῦ β΄ ἤχου πρός τόν φθόγγο νεανές σέ ἀνάβαση καί νεχέανες σέ κατάβαση, καί στόν χρωματικό τοῦ πλαγίου β΄πρός τόν φθόγγο νενανώ σέ ἀνάβαση καί κατάβαση, στήν δέ εὐρωπαϊκή μουσική πρός τόν τρίτο φθόγγο οἱασδήποτε μείζονος κλίμακος ( maggire ) καί τόν δεύτερο οἱασδήποτε ἐλάσσονος ( minore ).

ΓΑ : Ὁ τρίτος μουσικός φθόγγος τῆς ἀπό τοῦ πα ἀρχομένης κλί μακος τῆς σύγχρονης βυζαντινῆς μουσικῆς. Ἀντιστοιχεῖ στήν ἀρχαία ἑλληνική μουσική πρός τόν φθόγγο τη τῆς παρυπάτης μέσων ἤ τῆς τρίτης ὑπερβολαίων (ὁ ὀξύς ), στήν παλαιά βυζα ντινή μουσική κατά τό μέν διατονικό γένος καί τό ἐναρμόνιο πρός τόν φθόγγο νανά σέ ἀνάβαση καί ἄανες σέ κατάβαση, καί στόν χρωματικό τοῦ πλαγίου δευτέρου ἤχου πρός τόν φθόγγο νεανές σέ ἀνάβαση καί νεχέανες σέ κατάβαση, στήν δέ εὐρω παϊκή μουσική πρός τόν τέταρτο φθόγγο οἱασδήποτε μείζονος κλίμακος ( maggiore ) καί τόν τρίτο οἱασδήποτε ἐλάσσονος ( mi nore ).

ΔΙ : Ὁ τέταρτος φθόγγος τῆς σύγχρονης βυζαντινῆς μουσικῆς. Ἀντιστοιχεῖ, στήν ἀρχαία ἑλληνική μουσική πρός τόν φθόγγο τω τοῦλιχανοῦ μέρσων (μέσων διατόνου) ἤ ὑπερβολαίων δια-τόνου (ὁ ὀξύς ), στήν παλαιά βυζαντινή μουσική κατά μέν τό διατονικό γένος καί τό ἐναρμόνιο πρός τόν φθόγγο ἅγια σέ ἀνάβαση καί νεάγιε σέ κατάβαση, στόν χρωματικό τοῦ β΄ ἤχου πρός τόν φθόγγο νεανές σέ ἀνάβαση καί νεχέανες σέ κατάβαση, στήν δέ εὐρωπαϊκή μουσική πρός τόν πέμπτο φθόγγο οἱασδήποτε μείζονος κλίμακος ( maggiore ) καί τόν τέταρτο οἱ ασδήποτε ἐλάσσονος ( minore ).

ΚΕ: Ὁ πέμπτος ἀνιών φθόγγος τῆς σύγχρονης βυζαντινῆς μουσικῆς. Ὁ φθόγγος κε χρησιμοποιεῖται ὡς τονική βάση τοῦ πλα γίου α΄ ἤχου ( εἱρμολογικό εἶδος), παλαιότερα δέ ἀποτελοῦσε καί βάση τοῦ α΄ ἤχου, ἔτσι ὥστε νά τηρεῖται ἡ τονική σχέση τῶν κυρίων ἤχων πρός τούς παράγωγούς τους πλαγίους, κατά τό πρότυπο τῶν κλιμάκων τῆς ἀρχαίας ἑλληνικῆς μουσικῆς, ὅπου ἡ βάση τοῦ πλαγίου τρόπου ἦταν κατά φυσικήν 5 ην χαμηλότερη τῆς βάσεως τοῦ κυρίου. Σημειώνουμε ὅτι τήν αὐτή τονική σχέση ἐμφανίζουν καί οἱ κύριοι « αὐθεντικοί »τρόποι τοῦ γρηγοριανοῦ μέλους τῆς Ρωμαιοκαθολικῆς Ἐκκλησίας πρός τούς παράγωγούς τους. Ὁ φθόγγος κε ἀντιστοιχεῖ, ἀπό ἄποψη τονιαίας διαβαθμίσεως, πρός τόν ἕκτο φθόγγο ( λα ) τῆς ἀπό τοῦ ντο φυ σικῆς μείζονος κλίμακος τῆς εὐρωπαϊκῆς μουσικῆς.

ΖΩ: Ὁ ἕκτος ἀνιών φθόγγος τῆς σύγχρονης βυζαντινῆς μουσι κῆς.

ΝΗ: Ὁ ἕβδομος ἀνιών φθόγγος τῆς ἐκ τοῦ ΠΑ διατονικῆς κλί μακος τῆς βυζαντινῆς μουσικῆς, ὁ ὁποῖος εἶναι καί τονική βάση τοῦ πλαχίου δ΄ ἤχου, βάση τῆς κλίμακος τοῦ β΄ ἤχου καί κατά τόν Μανουήλ Βρυέννιο, Ἕλληνα θεωρητικό τοῦ ΙΔ΄ αἰῶνος μ.Χ., ἡ παλαιότερη βάση τοῦ πλαγίου β΄ ἤχου.

Βυζαντινά Φθογγόσημα

Σέ αὐτό ὑπάγονται τά συντόμου μορφῆς βυζαντινά μέλη, ὅπου κάθε συλλαβή τοῦ κειμένου ἀνταποκρίνεται συνήθως σέ ἕνα φθόγγο τῆς μελωδίας, σπανιώ τερα σέ δύο. Γιά τό λόγο αὐτό τό ἆσμα δέν παρουσιάζει ἑνιαία ρυθμική διαίρεση, ἀλλά παρακολουθεῖ τή μετρική τοῦ κειμένου, προσαρμοζόμενο πρός τόν τονισμό του. Κατά τό εἱρμολογικό μέλος ψάλλονται κανόνες, εἱρμοί, καταβασίες, προσό μοια, καθίσματα, ἀπολυτίκια, ἀντίφωνα, ἐξαποστειλάρια, δοξολογίες, κοντάκια, κ.λ.π. Τά ἀνωτέρω εἴδη ἀπαντοῦν καί σέ ἀργό εἱρμολογικό εἶδος ἐκτός ἀπό τά ἐξαποστειλάρια καί τά ἀπολυτίκια. Τό σύντομο εἱρμολογικό εἶδος μελῶν εἶναι τό ἀρχαιότερο καί ἀσφαλῶς τό γνησιώτερο βυζαντινό μέλος πού διατηρήθηκε ἀνά τούς ἀιῶνες διά μόνης τῆς προφορικῆς μουσικῆς παραδόσεως, σημανθέν δέ γραπτῶς κατά πρῶτον ὑπό τοῦ Πέτρου Λαμπαδαρίου ( ΙΗ΄ αἰώνας μ.Χ.) στό ἀνα λυτικό μουσικοσημειογραφικό του σύστημα, ἀπό τό ὁποῖο μεταφέρθηκε στήν νεώτερη μορφή τῆς βυζαντινῆς μουσικῆς σημειογραφίας.